Cybergeweld.

Bij cybergeweld gaat het om uitingen van ongewenst, intimiderend – al dan niet seksueel of agressief – gedrag, via of met behulp van communicatietechnologie.[1]

Dubbele seksuele moraal

Dubbele seksuele moraal refereert aan seksueel gedrag van jongens en meisjes dat naar verschillende gendernormatieve standaarden wordt beoordeeld. Waar het voor jongens gepast is om seksueel assertief, actief en (des)kundig te zijn, wordt van meisjes juist het tegenovergestelde seksuele gedrag verwacht, namelijk dat zij seksueel gereserveerd, passief en onervaren zijn. [2]^,[3] Tegelijkertijd wordt er van meisjes verwacht dat ze er aantrekkelijk of sexy uitzien, waardoor meisjes terecht komen in een spagaat tussen enerzijds de norm van seksuele onbeschikbaarheid en anderzijds het uitstralen van seksuele welwillendheid.[4]

Fysiek geweld (of fysieke of lichamelijke mishandeling)

Fysiek geweld is opzettelijke en ongewenste lichamelijke mishandeling, al dan niet met behulp van een voorwerp, wapen of substantie, om een ander schade aan te brengen of fysiek pijn te doen. De integriteit van een persoon kan worden geschonden.[5]^{, [6]} Onder fysiek geweld wordt o.a. verstaan: slaan, duwen, een voorwerp naar iemand gooien, aan haren trekken, slaan met een vuist of een hard voorwerp, schoppen, in brand steken, proberen te doen stikken of wurgen, steken met een scherp voorwerp of wapen en schieten met een vuurwapen.[7]

Gender

Gender is een concept waarmee bepaalde gedragingen, activiteiten en eigenschappen die men in een maatschappij passend vindt voor vrouwen en mannen aangeduid worden. De gendernormen over wat mannelijk en wat vrouwelijk is, leiden tot een bepaalde rolverdeling: mannen hebben bijvoorbeeld vaker de rol van belangrijkste kostwinner, en voor vrouwen wordt het nog altijd als gepast gezien dat zij zorgtaken op zich nemen. Genderrollen zijn historisch gegroeid en afhankelijk van een specifieke sociaaleconomische, politieke en culturele context. Ze worden beïnvloed door factoren als leeftijd, klasse en etniciteit, maar ook door religie en seksuele oriëntatie. Niet alleen mensen, maar vrijwel alles in de wereld, is “ge-gendered”: onze taal, instituties, beroepen, kleuren, geuren, vormen en nog veel meer.[8] Het ‘gendersysteem’ is dus allesomvattend, waardoor het lijkt alsof verschillen tussen vrouwen en mannen vanzelfsprekend en ‘natuurlijk’ zijn.[9] Maar, het gaat bij gender juist om aangeleerd gedrag, en dus is het ook veranderbaar.[10] Voor de minder veranderlijke, biologische eigenschappen van vrouwen en mannen gebruiken we de term ‘sekse’.

Gender gerelateerd geweld

Gender gerelateerd geweld (GGG) is geweld dat zich richt tegen een persoon op grond van sekse, seksuele oriëntatie, genderidentiteit of genderexpressie óf geweld waaronder personen van een bepaald sekse in onevenredige mate te lijden hebben.[11]^,[12]

Genderongelijkheid

Genderongelijkheid verwijst naar de ongelijke maatschappelijke positie van personen, gebaseerd op hun gender. Hierbij wordt mannelijkheid hoger gewaardeerd dan vrouwelijkheid en heteroseksuele oriëntatie hoger dan een homo- of biseksuele oriëntatie. Genderongelijkheid ligt ten grondslag aan gender gerelateerd geweld. Daarnaast houdt het geweld die ongelijkheid ook mede in stand.[13] Genderongelijkheid is daarmee zowel oorzaak als gevolg van gender gerelateerd geweld.

Gendersensitief

Gendersensitiviteit betekent dat men rekening houdt met de sociaal-culturele rollen die mensen worden toegekend op basis van hun genderexpressie, en met name met de verschillen die daaruit voortvloeien in macht, gelijkheid, afhankelijkheid en verwachtingen ten aanzien van gedrag. Het toepassen van een genderperspectief in de aanpak van geweld betekent verder gaan dan oog hebben voor verschillen in de aard en omvang van het geweld dat vrouwen en mannen treft. Geweld dient in de brede maatschappelijke context van ongelijkheid, in het bijzonder in relatie tot gender, te worden geplaatst .[14]

Genderstereotypen

Genderstereotypen zijn impliciete aannames over gedrag, eigenschappen en rollen van mannen en vrouwen die vaak breed gedragen worden in een samenleving, maar die daarmee niet automatisch de werkelijkheid weerspiegelen.[15] Genderstereotypen kunnen beschrijvend én normerend zijn: ze omschrijven hoe mannen en vrouwen zich in een maatschappij vaak gedragen, maar ze schrijven ook voor hoe een man of een vrouw zich hóórt te gedragen, of waar zij of hij goed in zou moeten zijn (bijvoorbeeld, een vrouw hoort goed te zijn in zorgen, een man hoort sterk te zijn).[16]

Huiselijk geweld

Geweld dat wordt gepleegd door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. Dat kunnen zijn: partners, ex-partners, gezinsleden (bijv. bij kindermishandeling), familieleden en huisvrienden. De term ‘huiselijk geweld’ verwijst naar de relatie tussen pleger en slachtoffer en niet naar de context van waar het geweld heeft plaatsgevonden. Deze term wordt in beleidsdocumenten van de rijksoverheid toegepast. Bij Act4Respect wordt deze term echter vermeden, omdat huiselijk refereert aan een aangename sfeer. In plaats daarvan prefereren wij de term partnergeweld.

Ongewenste sexting

De term sexting is een samenvoeging van ‘sex’ en ‘texting’. (Zelfgemaakt) seksueel getint beeldmateriaal (foto’s en/of filmpjes) of berichten worden gedeeld met een ander, bijvoorbeeld naar de partner. Zolang sexting gewenst is, is er geen probleem. Er is sprake van ongewenste sexting als het beeldmateriaal of de berichten zonder toestemming van de (afgebeelde) persoon vervaardigd of gedeeld worden met anderen met als doel diegene te vernederen, te beschamen of schade in zijn/haar fysieke leefwereld toe te brengen (bijv. om er voor te zorgen dat de persoon ontslagen wordt).[17]^,[18]

Partnergeweld

Het geheel aan gedragingen, handelingen en houdingen van één van de partners of ex-partners die erop gericht is de ander te controleren en te domineren. Het omvat fysieke, psychische, seksuele en economische agressie, bedreigingen of geweldplegingen die de integriteit van de ander aantasten en tot schade kunnen leiden.[19],[20] Het geweld kan zowel in de fysieke leefwereld als online plaatsvinden (cybergeweld). Bij partnergeweld is er meestal sprake van een machtsverschil, waarbij het slachtoffer afhankelijk is van de dader. Voor partnergeweld dat onder jongeren en jongvolwassenen plaatsvindt wordt ook wel de term datinggeweld of verkeringsgeweld gebruikt.[21]

Seksueel geweld

Seksueel geweld is wat in de wet als aanranding en verkrachting wordt gedefinieerd. Onder aanranding wordt verstaan: iemand met (bedreiging met) geweld dwingen tot het plegen of dulden van seksuele handelingen. ^[22] Van verkrachting is sprake als iemand met (bedreiging met) geweld, gedwongen wordt tot het ondergaan van handelingen die (mede) bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam.^[23] Het seksueel binnendringen kan gebeuren met de vinger, de penis, de tong of ander voorwerp. Tongzoenen was tot 2013 ook een vorm van verkrachting. Iemand dwingen tot tongzoenen is nog steeds strafbaar maar geldt niet meer als verkrachting.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Dit kan al dan niet fysiek zijn.[24] Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een paraplubegrip. Zo vallen seksuele intimidatie, seksueel geweld  en seksueel misbruik onder deze paraplu.

Seksuele intimidatie

Seksuele intimidatie is verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele betekenis waarmee de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd.[25] De term seksuele intimidatie wordt vaak gebruikt in werksituaties, maar heeft ook betrekking op seksueel intimiderend gedrag in de semipublieke en private sfeer.[26]

Sexting

Sexting is een onderdeel van seksueel experimenteergedrag van jongeren. Sexting betekent het online uitwisselen van seksueel getint beeldmateriaal of tekstberichten door middel van een mobiele telefoon of internetapplicaties. Het gebeurt vrijwillig en met wederzijdse goedkeuring.

Sextortion

Sextortion is een samenvoeging van ‘sex’ en ‘extortion’. Bij sextortion wordt het (vaak onder valse voorwendselen) verkregen seksueel getint beeldmateriaal gebruikt als chantagemiddel. Slachtoffers worden bijvoorbeeld overgehaald om zich te ontkleden voor hun webcam, waarbij de dader dit beeldmateriaal opslaat. Daarna dreigt de dader het materiaal te delen indien er niet een bepaalde dienst wordt verleend, zoals het verrichten van seksuele handelingen (online) of het geven van geld.[27]

Victim blaming

Victim blaming (letterlijk: het slachtoffer de schuld geven) is de Engelse term voor het geheel of gedeeltelijk verantwoordelijk houden van een slachtoffer van geweld/misbruik dat tegen haar/hem is begaan. Het slachtoffer zou bijvoorbeeld ‘provocerend gedrag’ hebben vertoond of ‘er zelf om gevraagd hebben’.[28]

Bronnen

[1] Henry, N., & Powell, A. (2018). Technology-facilitated sexual violence: A literature review of empirical research. Trauma, violence, & abuse, 19(2), 195-208.

[2] Vanwesenbeeck, I. (2011). Diverse verlangens: Seksuele ontwikkeling onder moderne dubbele moraal. Tijdschrift Voor Seksuologie, 35(4), 232–239.

[3] Emmerink, P. M., van den Eijnden, R. J., Vanwesenbeeck, I., & ter Bogt, T. F. (2016). The relationship between endorsement of the sexual double standard and sexual cognitions and emotions. Sex roles, 75(7-8), 363-376.

[4] Holla, S. (2013). Processen van ‘seksueel leren’ in de praktijk. Sociologie, 9(3), 296-317.

[5] Schilling S., Zolotor A.J. (2018) Domestic Violence, Abuse, and Neglect. In: Daaleman T., Helton M. (eds) Chronic  Illness Care. Springer, Cham

[6] https://hetccv.nl/onderwerpen/geweld/stappenplan/2-voorbereiden/2b-definitie-van-geweld/

[7] European Union Agency for Fundamental Rights (2014). Violence against women: An EU-wide survey – Main results report. Luxemburg: Publications Office of the European Union

[8] Ridgeway, C. L. (2011). Framed by gender: How gender inequality persists in the modern world. Oxford University Press.

[9] Wharton, A. S. (2009). The sociology of gender: An introduction to theory and research. John Wiley & Sons.

[10] Butler, J. (2004). Undoing gender. New York: Taylor & Francis Ltd.

[11] Resolutie van het Europees Parlement van 25 februari 2014 met aanbevelingen aan de Commissie inzake het bestrijden van geweld tegen vrouwen (2013/2004(INL))

[12] Römkens, R. (2017). De invloed van vrouwen- en mensenrechtenbeweging op debat en aanpak gendergerelateerd geweld[Oratie].

[13] Römkens, R. (2015). De Keulse kwestie: over de culturalisering van geweld en genderongelijkheid. Sociologie, 11(3), 565-575.

[14] Daru, S., J. Mejdoubi, K. De Vaan & A. Visser (2016). Huiselijke geweld verklaard vanuit genderperspectief. Literatuurstudie. Resultaat van project ‘follow up genderscan’: Regioplan, Movisie en Atria.

[15] Ridgeway, C. L. (2001). Gender, status, and leadership. Journal of Social issues, 57(4), 637-655.

[16] Heilman, M. E. (2001). Description and prescription: How gender stereotypes prevent women’s ascent up the organizational ladder. Journal of social issues, 57(4), 657-674.

[17] Thompson, M.P., & Morrison, D.J. (2013). Prospective predictors of technology-based sexual coercion by college males. Psychology of Violence. 3(3), 233 – 246.

[18] https://www.womenlobby.org/IMG/pdf/hernetherrights_resource_pack_2017_web_version.pdf

[19]https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/violence-against-women

[20] https://www.nji.nl/nl/Databank/Cijfers-over-Jeugd-en-Opvoeding/Cijfers-per-onderwerp-Partnergeweld

[21] Wincentak, K., Connolly, J., & Card, N. (2017). Teen dating violence: A meta-analytic review of prevalence rates. Psychology of violence, 7(2), 224.

[22] Artikel 246, Wetboek van Strafrecht

[23]  Artikel 242, Wetboek van Strafrecht

[24] De Haas, S. (2012). Seksueel grensoverschrijdend gedrag onder jongeren en volwassenen in Nederland. Tijdschrift voor Seksuologie, 36(2), 136-145.

[25] Artikel 1a, Burgerlijk Wetboek

[26] Haas, S. de (2014). Seksueel geweld en seksuele grensoverschrijding. In H. de Graaf, B. Bakker & C. Wijsen, Een wereld van verschil. Seksuele gezondheid van LHBT’s in Nederland 2013. Utrecht: Rutgers WPF.

[27] Wolak, J., & Finkelhor, D. (2016). Sextortion: Findings from a survey of 1,631 victims. Crimes Against Children Research Center.

[28] Römkens, R., Mejdoubi, J., De Jong, T. (2017). Factsheet: Online seksuele intimidatie. Amsterdam: Atria.